Zakończenie oraz bibliografia w pracy magisterskiej

Zakończenie

Jak już wspominałem przy opisywaniu wstępu, zakończenie pracy magisterskiej stanowi jej podsumowanie – znajduje się tu stwierdzenie dotyczące tezy Twojej pracy wraz z silnym jego uzasadnieniem. Piszesz tu, dlaczego udało Ci się udowodnić (obalić) zakładaną we wstępie tezę, dodawszy jednak przedtem swego rodzaju bilans pracy, wszelkie wnioski, które Ci się nasunęły w trakcie pisania. Spinasz tym sposobem całą pracę swego rodzaju „klamrą”: wstęp – rozwinięcie – zakończenie, przy czym zakończenie pokazuje Twoje konkluzje z całej pracy. Dobrze jest też tu dorzucić kilka uwag „od siebie” dotyczących np. przyszłości omawianego przez Ciebie tematu, Twojej opinii w kwestii dalszego rozwoju sytuacji, rokowań, nadziei, wątpliwości etc., które wywołują fakty opisane w pracy. Masz też tutaj (niewielkie wprawdzie, ale jednak) pole do popisania się swą erudycją, do przedstawienia przemyśleń płynących z wniosków zawartych w pracy.

Bibliografia

Ostatnim w kolejności elementem Twojej pracy jest bibliografia. Przede wszystkim zawiera ona te pozycje, z których korzystałeś przy pisaniu, ale też te, o których wiesz, że istnieją i które dotyczą tematu Twojej pracy. Oczywiście, wpisując do bibliografii materiał, o którym nie masz bladego pojęcia, możesz się narazić na (złośliwe) pytanie recenzenta, o czym też on traktuje. Dobrze jest zatem umieć powiedzieć choćby kilka słów o każdej z książek, które tu umieszczasz (coś w stylu: „interesująca, ale zbyt ogólna”, albo „za bardzo wchodząca w szczegóły w kwestii... a jednocześnie pomijająca ważniejsze wątki dotyczące...”).

Nie muszę też dodawać, że mile jest widziane zawarcie w bibliografii pozycji napisanych przez albo pod redakcją promotora\recenzenta\członka komisji (ale wtedy musisz je znać dobrze, ponieważ istnieje większe prawdopodobieństwo zapytania o nie!). Oczywiście może się też zdarzyć tak, że na temat na który piszesz żadna z wymienionych osób nic nie napisała – wtedy masz kłopot z głowy.

I wreszcie kwestie czysto techniczne: bibliografię dzielisz na następujące kategorie, wpisując do nich w ciągłej kolejności następujące pozycje (zauważ, jak ja to robię poniżej):

I Dokumenty i materiały

1. Mają się tu znaleźć wszelkie akty prawne.
2. Ustawy.
3. Opracowania rozmaitych instytucji i organizacji.
4. Inne przeróżne oficjalne opracowania i materiały.
5. Musisz przy tym pamiętać, że należy tu podać (w tej kolejności!): alfabetycznie - dokładny tytuł dokumentu, jego autora, datę wydania.

II Opracowania książkowe

6. Tutaj znajdą się książki, podręczniki itp.; małe zastrzeżenie - broń Boże nie zamieszczaj tu dzieł takich jak Encyklopedia PWN – moim zdaniem jest to co najmniej niepoważne.
7. Wpisujesz je następująco: alfabetycznie nazwisko autora, imię autora (jeżeli jest to praca zbiorowa, dodajesz w nawiasie, po nazwisku i imieniu redaktora naczelnego słowo „(red.)”, jeżeli jest dwóch – trzech autorów, możesz wypisać ich wszystkich), pełny tytuł książki, wydawnictwo, miejsce i rok wydania.

III Artykuły

8. Zamieścisz tu wszelkie pozycje z czasopism fachowych.
9. Podajesz, w kolejności alfabetycznej, nazwisko autora, imię autora (jeżeli jest ich więcej albo pod czyjąś redakcją – zaznaczasz to jak wyżej), tytuł artykułu, tytuł czasopisma, jego numer i datę wydania.

IV Periodyki – jest tu pewna zbieżność z poprzednim punktem, jeżeli masz wątpliwości co do stosowania ich obu, uzgodnij to z promotorem; możesz też połączyć te dwa rodzaje materiałów w jeden

10. Wpisujesz tu wszelkie artykuły z których skorzystałeś w pracy i które ukazały się np. w prasie.
11. Możesz też zamieścić tylko tytuły czasopism fachowych, z których korzystałeś i które zajmują się właśnie interesującą Cię dziedziną wiedzy.

V Inne źródła

12. Tu podajesz wszystko to, co nie mieści się w powyższych kategoriach.
13. Mogą to być rozmaitego rodzaju ulotki, plakaty, wszelkie inne gadżety, które wykorzystałeś w trakcie pisania pracy. Są to też materiały przygotowane przez Ciebie a niepublikowane gdzie indziej (np. wyniki przeprowadzonych przez siebie badań).
14. Jeżeli w pracy swojej opierałeś się na przeprowadzonym przez siebie wywiadzie – tutaj zamieszczasz datę jego wykonania itp. cechy charakterystyczne; musisz przy tym pamiętać, że wywiad ten wymaga autoryzacji i musisz zamieścić źródło z którego pochodzi – jeżeli znajduje się w Twoich prywatnych zbiorach, musisz to zaznaczyć i... trzymać te zbiory przez następne 20lat (ktoś może zechce zweryfikować podane przez Ciebie fakty, w których powołujesz się na czyjąś wypowiedź) - tyle bowiem Twoja praca powinna leżeć w archiwum uczelni.
15. Jeżeli opierasz się przy pisaniu pracy na materiale filmowym, dźwiękowym itp. musisz opisać, co to za materiał, skąd pochodzi, kiedy i gdzie został wyemitowany itp. Jeżeli jest to Twój materiał, wykonany przez Ciebie, napisz o tym i... zachowaj go w swoim archiwum.
16. Internet – źródła internetowe, coraz częściej używane przy pisaniu prac magisterskich, możesz zamieścić w ramach „innych materiałów”, ale też, jeżeli jest ich sporo, stworzyć dla nich osobną kategorię w bibliografii:

VI Źródła internetowe

17. Wbrew pozorom, nie jest tak łatwo powoływać się na tego typu źródła.
18. Przede wszystkim musisz podać dokładny, pełny adres strony, z której korzystałeś przy pisaniu pracy.
19. Musisz też podać datę (wystarczy miesiąc i rok), kiedy z danej witryny korzystałeś – wiesz przecież, że dane internetowe są zazwyczaj dosyć często aktualizowane i ktoś, kto zajrzy do Twojej pracy za kilka miesięcy może już nie znaleźć tych samych danych. Uważam, że najlepiej jest sprawdzić aktualność swoich danych internetowych jeszcze nawet w miesiącu obrony pracy i ewentualnie coś tam dopisać, poprawić, uaktualnić tuż przed ostatecznym jej wydrukowaniem.

Zauważyłeś zapewne, że pomimo podziału na poszczególne kategorie materiałów znajdujących się w bibliografii, jej pozycje są ponumerowane bez przerwy, w jednym ciągu. Możesz oczywiście zaczynając kolejny rodzaj materiałów zaczynać od numeru 1, ale sam przyznasz, że ładniej wygląda bibliografia licząca sobie np. 50 pozycji. Pomijając już fakt, że recenzent nie musi ich liczyć... Oczywistym też jest, że jeżeli nie używałeś materiałów z którejś z powyższych kategorii, po prostu ją pomijasz.

I jeszcze coś, co może się przydać każdemu studentowi TUTAJ :)